Sơ chế rau củ quả của Hợp tác xã Phước An, huyện Bình Chánh
Nghị quyết Đại hội IX của Đảng đã xác định: "Kinh tế tập thể phát triển với nhiều hình thức hợp tác đa dạng, trong đó hợp tác xã là nòng cốt, kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân". Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX ban hành Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002 về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể (viết tắt là Nghị quyết 13). Quán triệt chủ trương của Trung ương, Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh ban hành Chương trình hành động số 07-NQ/TU ngày 04/7/2002, Chỉ thị số 16-CT/TU ngày 05/6/2013 về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả khu vực kinh tế tập thể. Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân thành phố cụ thể hóa nhiều nghị quyết, quyết định là các cơ chế, chính sách phát triển kinh tế tập thể trên địa bàn thành phố. Mục tiêu là thu hút ngày càng nhiều cá nhân, hộ gia đình, tổ chức tham gia kinh tế hợp tác xã; đóng góp ngày càng lớn vào tăng trưởng GDP của thành phố. Đồng thời tạo môi trường thuận lợi nhằm tác động trực tiếp vào sản xuất, kinh doanh của kinh tế thành viên; tăng cường tính tự chủ, khai thác tối đa tiềm lực, lợi thế sẵn có của các thành phần kinh tế tập thể, nâng cao vai trò của kinh tế tập thể trong sự phát triển kinh tế, chính trị, xã hội của thành phố.
Kết quả phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã 15 năm qua trên địa bàn thành phố đã bắt đầu có bước phát triển tích cực cả về số lượng và chất lượng, đa dạng về hình thức, quy mô và phạm vi hoạt động, dần khẳng định được vị trí, vai trò quan trọng; cùng với kinh tế nhà nước, kinh tế hợp tác xã được củng cố và phát huy vai trò nòng cốt trong nền kinh tế thị trường. Tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2018, tổ hợp tác tăng từ 1.109 lên 2.097 tổ; hợp tác xã tăng từ 314 lên 612 hợp tác xã (trong đó có 526 hợp tác xã đang hoạt động), thành viên hợp tác xã tăng từ 38.156 lên 58.654 thành viên, vốn sản xuất kinh doanh bình quân hợp tác xã tăng từ 1.285 tỉ đồng lên 6.741 tỉ đồng, tổng giá trị tài sản hợp tác xã tăng từ 619 tỉ đồng lên 2.775 tỉ đồng. Tỷ trọng đóng góp hợp tác xã vào GDP của thành phố từ năm 2015 đến năm 2018 là 0,5%/năm.
Lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn từ 18 hợp tác xã tăng lên 93 hợp tác xã, tổng số thành viên là 2.369 người. Quy mô vốn bình quân năm 2004 đạt 1,427 tỉ đồng/hợp tác xã tăng lên 3,425 tỉ đồng/hợp tác xã. Doanh thu bình quân năm 2004 chỉ đạt 297,2 triệu đồng/hợp tác xã tăng lên 5,843 tỉ đồng/hợp tác xã. Lợi nhuận bình quân năm 2004 chỉ đạt 66,4 triệu đồng/hợp tác tăng lên 542 triệu đồng/hợp tác xã (tăng 8,1 lần) và thu nhập bình quân thành viên (chỉ tính thu nhập thông qua giao dịch với hợp tác xã) là 60 triệu đồng/năm. Năm 2004, giá trị sản xuất của các hợp tác xã nông nghiệp đạt 7,819 tỉ đồng, chỉ đóng góp 0,3% tổng giá trị sản xuất nông nghiệp toàn thành phố; đến năm 2018, giá trị sản xuất của các hợp tác xã đạt 543,484 tỉ đồng, đóng góp 2,5% tổng giá trị sản xuất nông nghiệp toàn thành phố.
Từ năm 2016 đến nay, đã chứng nhận VietGAP rau củ quả là 1.296 tổ chức, cá nhân, với tổng diện tích canh tác là 1.470 ha, sản lượng đạt 151.463 tấn/năm; thực hiện dán tem truy xuất nguồn gốc rau củ quả VietGAP tại 8 hợp tác xã, với sản phẩm truy xuất nguồn gốc trên 20 tấn/ngày, cung cấp cho 50 điểm của hệ thống siêu thị BigC, Lotte, AEON. Tổ chức 540 phiên chợ phiên nông sản an toàn tại 13 địa điểm, tổng số lượng đơn vị tham gia 9.417 doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác, trang trại sản xuất, kinh doanh nông sản trên địa bàn thành phố và các tỉnh, thành lân cận; tổng số gian hàng tham gia 10.771 gian hàng (trong đó có 40,2% gian hàng của các thành viên hợp tác xã, tổ hợp tác). Qua các phiên chợ, các đơn vị đã kết nối tiêu thụ nông sản trên 200 hợp đồng, biên bản ghi nhớ, đơn đặt hàng với giá trị khoảng 22,5 tỉ đồng/tháng, tổng doanh thu từ hoạt động bán tại chợ phiên và thông qua các hợp đồng đạt 30,6 tỉ đồng/tháng.
Hợp tác xã nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện chủ trương của thành phố về xây dựng nông thôn mới, chuyển đổi cây trồng, vật nuôi chủ lực, hiệu quả tại vùng nông thôn ngoại thành như hoa cây kiểng, rau an toàn, bò sữa, heo, tôm và cá cảnh… góp phần nâng cao đời sống tinh thần, vật chất cho người dân, giảm khoảng cách chênh lệch giàu nghèo giữa thành thị và nông thôn. Hợp tác xã là đầu mối liên kết giữa hộ dân, trang trại với hợp tác xã, doanh nghiệp trong sản xuất và cung ứng nông sản an toàn đạt chuẩn VietGAP, nâng cao năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh trên thị trường.
15 năm triển khai Nghị quyết 13 của Trung ương trên địa bàn thành phố, một số chính sách khuyến khích, hỗ trợ hợp tác xã được ban hành, thực hiện và bổ sung đã củng cố niềm tin, thúc đẩy nhiều thành viên mạnh dạn vay vốn đầu tư thêm máy móc, phương tiện, nhà xưởng, chuồng trại, kết nạp thêm thành viên, mở rộng sản xuất kinh doanh. Cụ thể, chính sách khuyến khích chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp đô thị đã có 39.149 lượt tổ chức, hộ dân, cá nhân vay vốn phát triển sản xuất nông nghiệp (trong đó hợp tác xã, tổ hợp tác; thành viên hợp tác xã và tổ hợp tác chiếm khoảng 25,2%), với tổng vốn đầu tư 15.790,747 tỉ đồng, trong đó vốn vay được hỗ trợ lãi vay 9.637,627 tỷ đồng, vốn ngân sách đã giải ngân hỗ trợ lãi vay 726,663 tỉ đồng. Kết quả thực hiện cho thấy, với 1 đồng “vốn mồi” từ ngân sách thành phố đã huy động được 22 đồng vốn đầu tư từ hộ dân và tổ chức tín dụng (trong đó, hộ dân 09 đồng và tổ chức tín dụng 13 đồng).
Tại Báo cáo số 427-BC/TU ngày 29/8/2019 của Thành ủy Thành phố tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết 13 của Trung ương về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể tại thành phố đã đúc kết những bài học kinh nghiệm như sau:
- Sự quan tâm của cấp ủy đảng và chính quyền địa phương là nhân tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển của kinh tế hợp tác, hợp tác xã thông qua việc lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên và đề ra các chủ trương, nghị quyết, chương trình, đề án, cơ chế chính sách khuyến khích, hỗ trợ phù hợp.
- Công tác sơ kết, tổng kết đánh giá rút kinh nghiệm về các mô hình, giải pháp (điển hình tiên tiến) cần được quan tâm nhiều hơn, qua đó rút ra những vấn đề căn bản, có tính chất phổ biến để có định hướng, cơ chế chính sách phù hợp trong từng giai đoạn.
- Sự nỗ lực vươn lên, phát huy nội lực, tính tự chủ, năng động trong sản xuất kinh doanh của mỗi đơn vị kinh tế hợp tác, hợp tác xã là vô cùng quan trọng, quyết định đến sự thành bại trong sản xuất kinh doanh. Thực tế cho thấy các hợp tác xã hoạt động có hiệu quả sớm nhận ra mô hình hợp tác xã kiểu cũ không còn phù hợp, từ đó quyết tâm đổi mới tư duy, đổi mới công tác quản lý và tổ chức sản xuất kinh doanh, vượt qua thời kỳ khó khăn, đứng vững và phát triển mạnh mẽ trong cơ chế mới.
- Xây dựng hợp tác xã kiểu mới theo Luật Hợp tác xã, có chiến lược, kế hoạch sản xuất kinh doanh đúng đắn, thực hiện đầy đủ, kịp thời các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, xử lý tốt những vướng mắc tồn đọng, làm mạnh hóa nguồn vốn, giữ vững và không ngừng mở rộng thị trường, giải quyết ổn định đầu ra sản phẩm là những vấn đề căn bản đảm bảo sự phát triển ổn định và bền vững của hợp tác xã.
- Đội ngũ phát triển hợp tác xã là nhân tố quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, tổ chức sản xuất kinh doanh. Việc hoạch định kế hoạch kinh doanh trước mắt và lâu dài vừa đúng hướng, vừa có tính khả thi, hiệu quả phần lớn phụ thuộc vào trình độ, năng lực của đội ngũ quản lý hợp tác xã.
- Chất lượng, hiệu quả sản xuất kinh doanh phải đặt lên hàng đầu, đồng thời giải quyết hài hòa, thỏa đáng mối quan hệ lợi ích thành viên và lợi ích hợp tác xã, tạo dựng niềm tin, tự nguyện gắn bó lâu dài của từng xã viên đối với hợp tác xã.
- Vai trò tư vấn, hỗ trợ của Liên minh Hợp tác xã là hết sức quan trọng, cần được phát huy để giúp các hợp tác xã giải quyết những vấn đề mà tự thân từng đơn vị riêng lẻ không thể tự giải quyết hoặc giải quyết không hiệu quả.
Đ.K