1- Cui biển
Tên khoa học: Heritiera littoralis. Dryland
Họ: Sterculiaceae Trôm
Tên địa phương: Cui biển
Mô tả:![]()
Cây thân gỗ thường xanh, nhiều cành nhánh cao khoảng 8 – 14m, tán hình trụ. Vỏ màu xám ửng hồng, nhẳn lúc nhỏ, lớn nứt dọc và bong ra từng mảnh.
Lá đơn mọc cách, hình elip hơi giống hình chữ nhật, phiến lá nguyên, gốc mhọn, đầu hơi tròn, mặt trên xanh đậm, mặt dưới có lông màu rỉ sét, đôi khi có nhiều nốt sần do vi khuẩn tạo ra, dài 11 – 27cm, rộng 5 – 14cm.
Hoa tự chùm mọc ở nách lá, không có cánh, 4 cánh đài có lông màu hồng đỏ phía trong, ngoài màu vành xanh, hoa đơn tính.
Trái giống thuyền cứu sinh trên tàu thủy, giữa trái có gờ chạy từ gốc đến đỉnh trái, nếu lật úp lại trông giống nón của lính La Mã thời xưa, dài 4 -9cm, rộng 4-6cm.
Phân bố: trên các vùng đất cao sau rừng ngập mặn hoặc dọc theo bìa rừng, ở Cần Giờ thường gặp trên các vùng đất cao, ít ngập triều, thường mọc xen với dừa lá…
Công dụng:
Gỗ cứng màu hồng đậm, giác lổi, khó phân biệt dùng làm sườn ghe tàu, cột nhà, đóng bàn ghế, thớ thẳng thích hợp cho ván sàn.
Chiết xuất từ trái dùng để trị tiêu chảy và kiết lị.
Tán hình trụ rất thích hợp trồng cảnh quan, đường phố có khoảng không hẹp. Trồng chống sạt lở ven sông rạch.
Trồng rừng khai thác gỗ
Thu hái hạt giống và trồng: Khi trái chuyển sang màu nâu, ta có thể hái trái trên cành, mỗi trái mang một hột. Gieo hạt trên líp hoặc trong túi bầu, sau 4 hoặc 5 ngày hạt nẩy mầm. Cây con được nuôi dưỡng trong vườn ươm khoảng 5-6 tháng có thể trồng (nếu trồng rừng). Đối với trồng cây đường phố hoặc trồng cây chống sạt lở ven sông rạch cần nuôi dưỡng cây con đạt chiều cáo 1,5 – 2m, đường kính cổ rể 1,5 - 2cm và bầu đất đường kính 30cm, chiều cao 40cm. Hoặc bứng cây con gần cây mẹ.
2- Vông/ Bò cặp đỏ/ Mai Osaka đỏ
Tên khoa học: Erythrina orientalis(L.) Merr.E. indica (L.)
Họ Fabaceae - Đậu
Tên địa phương: Vông/ Bọ cặp đỏ/Mai Osaka
Mô tả:
Trung mộc thường xanh, rất ít tỉa cành tự nhiên, cao khoảng 8-10m, tán hình dù, phần cành thấp, nhiều cành, nhánh.
Vỏ màu xám sang hơi ửng đỏ, mỏng không gai hoặc có gai tùy theo điều kiện khí hậu khô hoặc ẩm. Nhiều cành nhánh, trên cành non có gai màu đen hình lưỡi liềm, khi lá rụng để lại vết sẹo khá rõ.
Lá kép mọc cách, có 3 lá chét, lá chét đầu lớn hơn 2 lá còn lại, hình trứng gần giống quả tim, cuống lá chét dài 6-10cm, mỗi cuống có một đôi tuyến, lá kèm hình dải dài 1-1,5cm rụng sớm, cuống lá dài 10-20cm, gốc lá phình to.
Hoa tự chùm, mọc đầu cành hoặc nách lá mới ra, hai cánh hoa màu đỏ, 10 nhị hợp thành hai bó, chỉ nhị màu tím nhạt dài 3-4cm, bao phấn ở đầu màu vàng, nhụy có lông, đầu chẻ thành hai.
Quả đậu màu đen, thắt lại giữa các hạt. Hạt hình thận, màu đỏ hoặc nâu.
Phân bố: cây có nguồn gốc từ Ấn Độ, được trồng khá rộng rãi tại Việt Nam. Hoa đỏ cam rựt rỡ, dáng cây đẹp thường được trồng làm cảnh trong công viên, khuôn viên.
Công dụng: Gỗ màu trắng hồng mềm, thớ mịn, nhẹ dùng trang trí.
Lá có thể ăn được. An thần, chữa mất ngủ do hồi hộp, lo âu ( Cây thuốc Việt Nam-Viện dược liệu-1990)
Trồng cảnh quan trong công viên, khuôn viên nhà, trường học vì hoa có màu sắc đẹp, tán lá hình dù, trồng cây bóng mát. Không nên trồng đường phố. Nếu trồng nên trồng nơi có vỉa hè rộng trên 5m.
Tỉa cành: tỉa các cành yếu, bị sâu bệnh sau khi ra hoa kết trái.
Gieo trồng bằng hạt hoặc chiết cành.
3- Muồng hoàng yến/ Bò cặp nước/ Mai Osaka
Một trong những cây cho hoa màu vàng rực rỡ nhất trong màu hè
Tên khoa học: Cassia fistula L.
Họ: Caesalpiniaceae
Tên địa phương: Bò cặp nước/ Mai Osaka/ Muồng hoàng yến
Mô tả: Đại mộc thường xanh hoặc rụng lá theo mùa tùy thuộc vào điều kiện khí hậu nơi nó sinh sống và sự tác động, cao khoảng 15-25m, đường kính 40-50cm.![]()
Lá kép lông chim chẵn một lần, mọc cách dài 15 -25cm, cuống lá dài 5-7cm, lá kèm rụng sớm. Lá chét mọc đối có 3-8 đối lá chét, hình bầu dục dài 7-12cm, rộng 4-8cm, đầu nhọn, gốc hình nem rộng, mặt trên nhẵn màu xanh, mặt dưới màu xanh nhạt, gân nổi rõ.
Hoa tự chùm mọc ở nách lá hoặc thân cây, dài 20-30cm, 5 cánh hoa màu vàng, 5 đài màu xanh lục, 11 nhị dài ngắn khác nhau, nhị có cuống dài uốn cong lên thành hai hàng chụm vào nhau, bao phấn hình elíp, màu vàng đậm xẻ một bên đính trên đầu mỗi nhị, một nhụy
Trái tròn dài 30-40cm, đường kính 2cm, non màu xanh, chín màu nâu đen,20-30 hạt, hạt màu nâu đậm.
Công dụng: gỗ màu trắng mềm dễ mối mọt
Cảnh quan: thường trồng làm cảnh trong công viên, trường học ( mùa ra hoa trùng với màu hè), khuôn viên. Không nên trồng đường phố vĩa hè nhỏ hơn 5m và dưới đường điện vì cây ưa sáng mọc nhanh, gỗ mềm, dễ bị sâu bệnh do tác động cơ giới, cành nhánh giòn dễ đỗ gãy. Tàn lá lớn, do đó khả năng chống lại mưa to, gió lớn kém.
Thu hái hạt giống: Khi quả chuyển sang màu nâu đen, ta có thể thu hái ngay trên cây hoặc chung quanh gốc.
Gieo ươm: Ngâm hạt giống trong nước ấm, đem gieo trong bầu hoặc trên líp gieo sau 5-7 ngày hạt nẩy mầm
Tỉa cành: loại bỏ các cành yếu, sâu bệnh
4-Phượng vỹ
Tên khoa học: Delonix regia Raf
Họ: Caesalpiaceae - Vang
Tên địa phương: Phượng vỹ
Phượng vĩ được xem như là loài cây cho hoa sắc màu đỏ nhiều nhất trên thế giới. Các bông hoa màu đỏ/da cam rực rỡ nằm trên cành trụi lá hoặc nền lá màu xanh lục sáng làm cho nó rất dễ nhận thấy.
Phượng vĩ có nguồn gốc từ Madagasca, nó được nhập vào nước rất lâu và được trồng ở rất nhiều nơi. Đặc biệt, trong trường học, vì nó ra hoa vào mùa hè, cũng là mùa chia tay của tuổi học trò.
Mô tả:
Cây thân gỗ thường xanh hoặc rụng lá theo mùa. Trong những khu vực với mùa khô rõ nét như Miền Nam thì nó rụng lá trong thời kỳ khô hạn, nhưng ở những khu vực khác thì nó là loài cây thường xanh. Cao khoảng 6-10m tán lá tròn. Lá kép lông chim hai lần. Mỗi lá dài khoảng 30-50 cm và có từ 20 đến 40 cặp lá chét lông chim lớn, và mỗi lá chét lông chim lớn chia tiếp thành 10-20 cặp lá chét chét nhỏ, non màu xanh lục sang, gìa màu xanh đậm, trước khi rụng chuyển thành màu vàng.Vỏ trơn, ít sần sùi, màu xám. Các hoa phượng vĩ lớn, với 4 cánh hoa tỏa rộng màu đỏ tươi hay đỏ da cam, dài tới 8 cm, còn cánh hoa thứ năm mọc thẳng, cánh hoa này lớn hơn so với 4 cánh kia và lốm đốm màu trắnghoặc vàng. Quả thuộc loại quả đậu có màu nâu sẫm khi chín, dài 60 cm và rộng khoảng 5 cm; tuy nhiên, các hạt riêng rẽ lại nhỏ và cân nặng trung bình chỉ khoảng 0,4 g, hạt to cỡ hai ngón tay út, hạt ăn rất bùi và ngon. Các lá phức có bề ngoài giống như lông chim và có màu lục sáng, nhạt đặc trưng.. Phượng vĩ cần khí hậu nhiệt đới hay cận nhiệt đới để phát triển tốt, nhưng nó có thể chịu được các điều kiện khô hạn và đất mặn.
Ngoài giá trị là cây cảnh, nó còn có tác dụng như một loài cây tạo bóng mát trong điều kiện nhiệt đới, tán lá tỏa rộng và nhiều tầng, lá dày đặc của nó tạo ra bóng mát..
Các hoa của phượng vĩ lớn, với 4 cánh hoa tỏa rộng màu đỏ tươi hay đỏ-da cam, dài tới 8 cm, còn cánh hoa thứ năm mọc thẳng, cánh hoa này lớn hơn một chút so với 4 cánh kia và lốm đốm màu trắng/vàng.Quả là loại quả đậu có màu nâu sẫm khi chín, dài tới 60 cm và rộng khoảng 5 cm; tuy nhiên, các hạt riêng rẽ lại nhỏ và cân nặng trung bình chỉ khoảng 0,4 g, hạt to cỡ hai ngón tay út, hạt ăn rất bùi và ngon. Phượng vĩ cần khí hậu nhiệt đới hay cận nhiệt đới để phát triển tốt, nhưng nó có thể chịu được các điều kiện khô hạn và đất mặn.
Ngoài giá trị là cây cảnh, nó còn có tác dụng như một loài cây tạo bóng mát trong điều kiện nhiệt đới, tán lá tỏa rộng và nhiều tầng lá dày đặc của nó tạo ra bóng mát. Gỗ màu vàng nhạt ít có gía trị kinh tế. Nên trồng loài cây này ở trường học, công viên, khuôn viên
Nhược điểm: Phượng vĩ được coi là đã thích nghi với nhiều loại đất ở nhiều khu vực,bóng râm cũng như bộ rễ của nó đã ngăn cản sự phát triển của nhiều loài thực vật bản địa mọc dưới tán lá của nó. Không nên trồng đường phố có vĩa hè nhỏ hơn 5m và dưới đường điện vì cây dể bị sâu bịnh dẫn tới dể đổ gẫy nếu tỉa cành không đúng kỹ thuật như hiện nay. Rể dể bị trồi trên mặt đất nơi tầng đất nông hoặc kè chung quanh gốc qúa nhỏ.
Phượng vĩ nở hoa từ khoảng tháng 4 đến tháng 6, tùy theo khu vực.
Ý nghĩa:
Tên "phượng vĩ" là chữ ghép Hán Việt -- "Phượng Vỹ" có nghĩa là đuôi của chim Phượng hoàng. Đây có thể là một hình thức đặt tên gọi theo cảm xúc vì các lá phượng vỹ nhất là các lá non trông giống như hình vẽ đuôi của loài chim phượng.
Biểu tượng
Ở nước ta, phượng vĩ là biểu tượng gắn liền với tuổi học trò, do mùa nở hoa của nó trùng với thời điểm kết thúc năm học, mùa chia tay của nhiều thế hệ học trò. Do vậy, nó gắn liền với nhiều kỷ niệm buồn vui của tuổi học trò, và vì thế người ta gắn cho nó tên gọi "hoa học trò"và đã đi vào tình yêu ngu ngơ của tuổi học trò “Phượng Hồng” có câu “ Những chiếc giỏ xe chở đầy hoa phượng, em chở mùa hè của tôi đi đâu….” Thành phố Hải Phòng là khu vực trồng rất nhiều phượng vĩ, vì thế thành phố này còn được gọi là "thành phố Hoa Phượng Đỏ". Nhà thơ Thanh Tùng có bài thơ Thời hoa đỏ đã được nhạc sĩ Nguyễn Đình Bảng phổ nhạc thành bài hát cùng tên, viết về những kỷ niệm của tuổi trẻ với mùa hoa phượng vĩ.
5- TRA LÂM VỒ
Rất thích hợp để trồng cảnh quan đường phố, dọc theo kênh rạch
Tên khoa học: Threspesia populnea (L.)Sol. Excorrea
Họ Malvaceae – Bông
Tên địa phương: Tra lâm vồ
Mô tả:
Cây trung mộc thường xanh cao khoản 6- 8m, tán tròn hơi nhọn ở giữa gần giống nón lá. Nhiều cành nhánh, non màu vàng xanh, gìa biến đổ thành màu vàng mâu có nhiều vẩy.Vỏ màu nâu hơi sẩm, nứt dọc và bong ra từng mảnh nhỏ, phía trong mà vàng đậm, nhiều sợi dài.Lá đơn mọc cách, thay đổi theo dạng chữ thập, cuống lá dài 5-10cm, phiến lá nguyên, hình trái tim, đầu nhọn, gốc tròn, mặt trên màu xanh đậm, mặt dưới màu xanh nhạt có 5 gân gốc.Hoa đơn mọc ở nách lá màu vàng nhạt, trước khi rụng cánh hoa chuyển sang màu nâu tím, đường kính 6-8cm, giữa hoa màu đỏ đậm, 6-8 cánh xếp lợp ngoài loe trong chụm lại thành ống. Nhiều nhị nặm trên một trục, trục này ngắn hơn cánh hoa, 3 hụy trên đầu trục, nhiều mật và phấn.Trái non màu xanh, chín màu vàng chuyển thành đen khi khô, hình tròn dẹt chia thành 5 mảnh nhưng không tự tách ra, hạt màu nâu có nhiều lông, phát tán nhờ nước.
Phân bố : Loài cây này được xếp là loài cây tham gia rừng ngập mặn. Phân bố khá rộng rải ở Cần Giờ, Nhà Bè, Thủ Đức, Bình Chánh… Chịu đựng được hạn 3-4 tháng, thích nghi với nhiều loại đất như đất cát gần ven biển, sét pha cát, sét nặng…Thường gặp dọc theo hai bên bờ sông rạch nơi thủy triều lên xuống thường xuyên.
Công dụng:
Môi trường và cảnh quan: Ở Florida người ta trồng dọc theo bờ biển cùng với rau Muống biể để chống cát bay và sạt lở, trồng dọc theo sông rạch chống sạt lở và là cây cảnh quan đường phố rất đẹp nhờ tán lá và hoa màu vàng rựt rỡ của nó ( D.F, Florida Atlantic University, 1995).Hiện nay, ở nước ta vẫn chưa sử dụng loại cây này trồng làm cảnh quan đường phố, chống sạt lở ven sông rạch mặc dầu chúng rất phổ biến. Nếu trồng làm cảnh quan đường phố chúng ta tiết kiệm được chi phí tỉa cành tạo dáng trong mười năm.
Gổ màu vàng xen lẫn vân nâu đỏ trông rất đẹp, không bị nứt tét, mối mọt rất thích hợp cho trang trí và thủ công mỹ nghệ.
Vỏ có nhiều sợi giống sợi đây dung để đang giỏ xách, thảm chùi chân…
Lá trộn với đầu dừa trị bệnh ngoài da.
Nhược điểm: lá to lâu phân hủy, không tỉa cành tự nhiên.
Thu hái hạt giống: Khi trái chuyển sang màu xámđen thu hái ngay trên cây, đập nát tuyển chọn các hạt màu nâu có lông đem gieo trực tiếp trên đất cát ẩm khoản 3- 4 ngày sau hạt nẩy mần hoặc bứng cây con quanh gốc cây mẹ.
Tỉa cành: loại bỏ các cành yếu, sâu bịnh và các cành còn mang các quả khô.
6-TRA BỤP
Trồng cảnh quan đường phố, dọc theo bờ sông rạch, công viên, khuôn viên…vì tán hình bông vụ, hoa màu vàng cam rựt rỡ gần như quang năm.
Tên khoa học: Hibicus tiliaceus
Họ Malvaceae Bông
Tên địa phương : Tra bụp
Mô tả:
Cây gỗ nhỡ thường xanh cao khoản 5 -7m, tán hình tròn giống dụn rơm trồng rất đẹp, nhiều cành nhánh, nhánh non màu vàng xanh, già màu nâu đỏ, có lông tơ màu trắng.
Vỏ trơn màu nâu đỏ, bên trong màu vàng nâu có nhiều sợi. Lá đơn mọc cách, hình giống quạt nan gần như tròn, đầu tròn có đĩnh nhọn, gốc tròn giống hình trái tim, lá non màu nâu đỏ, lá gìa mặt trên màu xanh đậm, nhám, mặt dưới màu xám trắng, gân nổi rất rỏ, cuống lá 3-6cm màu đỏ, bìa răng.
Hoa tự chùm, mọc ở nách lá hoặc đầu cành, 4-6 đài màu vàng xanh, 4-6 cánh màu vàng cam xếp lợp tạo thành hình ống nhưng cạn hơn Tra lâm vồ, ngoài loe cuống hoa 2-4cm.
Trái tròn dẹt, non màu xanh xám, gìa màu nâu hơi đỏ, tách thành 6 mảnh, hạt tự bung trong chứa nhiều hạt. Phát tán nhờ nước.
Phân bố: phân bố khá rộng rải tại Tp Hồ Chí Minh, thích nghi rất nhiều loại đất từ đất cát đến sét nặng. Chịu đựng được môi trường khắc nghiệt và nóng.
Công dụng:
Cảnh quan môi trường: Cây mọc nhanh 2-4 năm đầu cao khoản 2-3m thì bắt đầu chậm lại và mọc rất nhiều cành nhánh tạo tán tròn ngăn cản mưa rơi trực tiếp xuống mặt đất chống xoái mòn, lá nhám có khả năng giữ được nhiều bụi. Hoa màu vàng cam rựt rỡ, giữa trung tâm màu đỏ đậm là tăng vẻ kiều diễm.
Tạo Bonsai
7-Su Ổi
Một trong những cây gỗ có gía trị kinh tế cao của rừng ngập mặn Cần Giờ
Tên khoa học: Xylocarpus granatum Koen.
Họ: Meliaceae – Xoan
Tên địa phương: Su ổi
Mô tả:
Cây trung mộc thường xanh cao khỏan 8 – 10 m, tán lá hình tròn, nhiều cành nhánh. Thân thẳng tỉa cành tự nhiên.Vỏ nhẳn màu nâu sang, bong ra thành từng mảnh mỏng
Lá kép lông chim mọc đối, 3 đôi lá chét; hình bầu dục; đầu tròn; gốc hơi nhọn; bìa lá nguyên; mặt trên láng màu xanh đậm; mặt dưới màu xanh nhạt hơn; dài 7 – 19cm; rộng 4- 9cm.
Hoa tự chùm mọc ở nách lá, 4 cánh hoa màu trắng, 4 lá đài màu xanh lá mạ, nhị hình ống, hoa đơn tính. Hoar a gần như quanh năm nhưng mùa ra hoa chính từ 2 – 3
Trái giống quả cam sành , non màu xanh, gìa màu nâu sang, đường kính 8 – 14cm. Khi chin tách ra làm 3- 5 mảnh, chứa khoản 10 – 12 hạt.Trái chín vào tháng 6 - 8
Rể trải rộng quanh gốc, hình thành bạnh vè tùy thuộc vào địa hình và chiều cao cây. Tại Cần Giờ thường gặp bạnh vè trải rộng khi cây mọc nơi sình lầy. Hiện nay một cây số cây cao khoản 10m, đường kính ngang ngực 25-30cm rất thích hợp cho đồ mộc.
Phân bố: Dọc theo bờ sông rạch, mọc xen lẫn với đước, mấm.
Công dụng: Gỗ màu hồng đỏ thớ mịn, giác lỏi khó phân biệt vòng năm rỏ. Đóng bàn ghế tủ… trang trí nội thất, ván sàn không bị mối mọt.
Hạt ép lấy tinh dầu dung để đốt đèn, làm sạch gàu mướt tóc, trị kiết lỵ
Vỏ màu đỏ dung để nhuộm, trị dịch tả
Trồng cảnh quan dọc theo các trục lộ, nhất là các trục lộ dọc theo kênh rạch vừa tạo bóng mát vừa bảo vệ lề đường chống xoái mòn, sạt lở ven kênh rạch.
Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nên có kế hoạch phát triển loài cây này
để lấy gỗ trong tương lai. Sau 30 năm phục hồi và phát triển rừng ngập mặn Cần Giờ X. granatum đã cho gỗ làm đồ trang trí như bàn, ghế phục vụ cho văn phòng của Ban quản lý rừng phòng hộ Cần Giờ
Thu hái hạt giống: Có thể thu hái ngay trên cây, hoặc thu các quả rụng quang gốc cây. Khi quả chín đầu quả tách ra 4 hoặc 5 đường nứt, thu hái và hạt gieo trực tiếp vào túi bầu, hạt sẽ nẩy mần khoản 3-5 ngày….
8-Su sung- Su đỏ
Một trong số những cây rừng ngập mặn gỗ màu đỏ thớ mịm, rất cứng
Tên khoa học: Xylocarpus moluccensis Lamk. Roem.
Họ Meliaceae – Xoan
Tên địa phương: Su sung – Su đỏ
Mô tả:
Trung mộc thấp hơn su ổi (X.granatum) nhiều cành nhánh tán hình dù trải rộng hơn, cao khoản 5- 8 m, đường kính ngang ngực 10 – 40cm.Phân cành thấp. Vỏ nhám màu nâu đậm, nứt dọc thành từng mảnh.
Lá kép lông chim 2 – 3 đôi lá chét, h ình elip, bìa nguyên, đầu nhọn, gốc nhọn, m ặt tr ên xanh đậm, mặt dưới xanh nhạt, dài 5 -12cm, r ộng 2 – 4cm. Toàn bộ lá chuyển sang màu đỏ giống như rừng thu thay lá ở miền Ôn đới.
Hoa tự chùm mọc ở nách lá, 4 cánh hoa màu trắng, 4 đài màu vàng xanh, nhị màu trắng, đơn tính. Hoa ra gần như quanh năm nhưng màu ra hoa chính 2- 3 sau khi ra lá non.
Trái tròn và sần sùi giống quản cam sành, non màu xanh, chín chuyển sang màu nâu , đường kính 8-9cm
Rể có hai loại: bạnh vè và đầu gối
Phân bố: thường gặp dọc theo hai bờ kênh rạch, thích hợp với đất pha cát, sét nặng
Công dụng:
Gỗ màu đỏ đậm, thớ mịn giác lỏi khó phân biệt thích hợp cho trang trí, chạm trổ, đồ thủ công mỹ nghệ, bà ghế…
Cây cao khoản 5-8m rất thích hợp trồng cây bóng mát và cảnh quan đường phố, công viên… Đặc biệt trồng dọc theo các trục lộ gần bờ sông nhằm bảo vệ và chống sạt lở và dưới đường dây điện trung thế. Nếu trồng nhiều trong công viên hoặc khuôn viên tạo cảnh quan nhất là cây chuyển sang màu đỏ hang loạt rất đẹp trong màu thay lá.
Trồng rừng lấy gỗ, trồng cây chắn gió dọc theo bải biển
9- Hoàng Nam Nhánh Ngang
Tên khoa học: Polyalthia sp
Họ Annonaceae – Na
Mô tả: Thực vật thân gỗ thường xanh, tán tròn đường kính tán cây thành thục khoản 3m, nhiều nhánh ngang, cao khoản 4-6m, thân thẳng.
Vỏ màu xám đậm, bong ra thành từng mảnh lớn dưới lớp vỏ bị bong ra này là màu trắng hồng.
Lá đơn mọc cách, hình elíp dài 10-15cm, rộng 3-5cm, nhọn hai đầu, mặt trên nhẵn bóng màu xanh đậm, mặt dưới màu xanh nhạt hơn, gân nổi rỏ, bìa nguyên, cuống lá dái 1-2cm màu nâu và có nhiều đốm màu trắng.
Nhánh non màu xanh lục có nhiều đốm nhỏ màu trắng, gìa màu nâu đỏ.
Hoa tự chùm gần giống hoa tự đầu, bốn cành hoa màu vàng nhạt, dầy, hình tam giác, mọc ở đầu cành, đôi khi mọc cả trên thân.
Trái tròn màu xanh, chín màu nâu, tròn,cuống trái dài 1-1,5cm
Công dụng:
Trồng cảnh quan đường phố hoặc dọc theo kênh rạch bảo vệ bờ sông rạch, phònh chống sạt lở. Đặc biệt trồng dưới đường dây diện .
Gỗ cứng, thẳng làm cột nhà, sườn ghe
10- GÕ NƯỚC
Một trong những cây tham gia rừng ngập mặn vừa có gía trị kinh tế vừa trồng cảnh quan đường phố, công viên, khuông viên… vì hoa và tán rất đẹp
Tên khoa học: Intsia bijuga
Họ: Caesalpiniaceae ( Vang)
Tên thường gọi: Gõ nước
Đại mộc cao 20 – 25m, đuờng kính 50 – 80cm, cây ưa sáng mọc nhanh, tán rộng hình dù, màu xanh lục. Thân thẳng, phân cành thấp hoặc cao tùy thuộc vào thổ nhưỡng, nhiều nhánh. Vỏ nhẳn, màu trắng hơi ửng màu nâu đỏ, có nhiều nốt lốm đốm nhỏ.Tán lá màu xanh lục có thể nhận biết từ xa, lá kép lông chim, 2- 3 cặp lá chét, mỗi lá chét dài 8- 12cm, rộng 3-5cm, hình elip, non màu xanh lục, gìa màu xanh đậm.
Hoa chùm, mọc ở nách lá, lưỡng tính, 4 đài màu xanh, 1 cánh màu trắng hoặc hồng có điểm màu đỏ ở trung tâm, 3 nhụy và 7 nhị, nở thành từng lớp gần như quanh năm, mùa ra hoa chímh tháng 5- 6, chín vào tháng 8- 9, thụ phấn nhờ côn trùng, gió. Trái cứng, hình quả trám,dài 20-30cm, rộng 8-10cm, mỗi quả chứa 2- 5 hạt (hạt cứng, hình hơi tròn, dẹt ,màu nâu đậm), chín gần như quanh năm khi chín tách làm 2 mãnh. Rể mọc rộng thùy theo điều kiện sinh thái, nhiều rể nhánh, trong điều kiện ngập nước như rừng gập mặn hoặc gần đầm lầy rể chính nhô trên mặt đất, cây càng lớn nhu cầu dinh dưỡng và chất khoán càng tăng; giúp cây đứng vững vì thế hệ thống rể phát triển càng rộng.
Phân bố: biên độ sống của loài cây này rất rộng từ 0 – 450m. Thích hợp nhất là khí hậu nóng ẩm, khả năng chiệu hạn tốt. Thường gặp ở rừng ngập mặn, dọc theo vùng duyên hải đất thấp, hai bên bờ sông rạch tại thành phố HCM. Từ 1 – 12 năm đầu cây phát triển rất nhanh, cao 10 –12m, đường kính 10 –15cm.
Thu hái hạt giống: Qủa ( trái) gõ nước khi chín tự tách ra làm hai mãnh, hạt rơi chung quanh cây mẹ, hạt giống tốt có màu nâu đỏ đâm, bóng, không bị khuyết tật và côn trùng xâm hại. Tồn trữ hạt giống: phơi nắng 2- 3 lần đạt được độ ẩm 10%, có thể tồn trữ được 3 năm.
Xử lý hạt giống: Trước khi gieo ươm mài hoặc tạo một vết nhỏ gần điểm cuống hạt, ngâm hạt giống khỏan 24 giờ sau đó gieo trên luống ẩm, 2-3 ngày hạt nẩy mầm. Cây con được nuôi dưỡng trong vườn ươm ít nhất 6 tháng với mức độ ánh sáng khác nhau.
Sử dụng:
Gỗ: Thớ gõ mịn, lỏi màu nâu đỏ, giác màu trắng ngà rất thích hợp cho đồ gỗ nội thất, ván sàn, thủ công mỹ nghệ. Ở Samoa đồ gỗ xuất khẩu chủ yếu làm bằng gõ nước.
Thuốc trích từ vỏ: Fiji người ta trích từ vỏ cây gõ nước làm thuốc trị đau nhứt cơ cho người gìa. Sắc nước từ vỏ cây này uớng trị bệnh thấp khớp, tiêu chảy, tăng cường sự rắng chắc cơ bắp, trị viêm khớp ở người lớn tuổi.
Hoa: Đẹp, hấp dẫn côn trùng nhờ có nhiều mật và thơm được mệnh danh là hoa lan trên đảo Samoa.
Môi trường: Tái sinh chồi mạnh, khả năng chịu ngập tốt do đó nhân dân thường trồng bảo vệ ven sông rạch, tàn rộng, thường xanh ngăn cảng mưa rơi trực tiếp xuống mặt đất chống lại sự xoái mòn. Trồng cây làm cảnh trên đường phố rất đẹp vì tàn lá màu xanh lục, hoa nở quanh năm.
|